Piotr Kłapyta, Marcel Mindrescu, Jerzy Zasadni – Rekonstrukcja lodowców w Górach Marmaroskich / Glacial reconstruction in the Maramureş Mountains / Reconstrucția ghețarilor din Munții Maramureșului

Streszczenie: Artykuł omawia wyniki badań geomorfologicznych rzeźby glacjalnej Gór Marmaroskich (Munţii Maramureşului, 1957 m) w Karpatach Wschodnich, będących najdalej na północ wysuniętym masywem górskim Rumunii, położonym na granicy z Ukrainą. W badanym obszarze, obejmującym zarówno rumuńską, jak i ukraińską stronę masywu, przedstawiono charakterystykę 42 cyrków glacjalnych, zrekonstruowano zasięg i geometrię 31 lodowców obecnych na tym obszarze podczas maksimum ostatniego zlodowacenia (około 20 tys. lat temu) oraz obliczono wysokość ich linii równowagi bilansowej (ELA), odpowiadającej położeniu linii wieloletniego śniegu. Formy rzeźby glacjalnej zachowały się w siedmiu grupach górskich Gór Marmaroskich (Pop Ivan Marmaroski, Mezipotoki-Nieneska, Farcău-Mihailecu, Pietrosu Bardăului, Toroiaga, Jupanea i Góry Czywczyńskie) wznoszących się powyżej 1800 m n.p.m. (częściowo nawet 1700 m n.p.m.) w północnej części masywu i 1850 m n.p.m. w części południowej. Podczas maksimum ostatniego zlodowacenia w Górach Marmaroskich dominowały krótkie (średnio 1.6 km długości) lodowce cyrkowe, a całkowita powierzchnia zlodowacenia wynosiła 14.7 km2. Zrekonstruowana wysokość linii równowagi bilansowej lodowców (ELA) w całym masywie wynosiła 1515 m n.p.m., wpisując się w rosnący ku południowemu-wschodowi trend ELA pomiędzy Czarnohorą (1516 m n.p.m.) a Górami Rodniańskimi (1697 m n.p.m.).
Abstract: This article discusses the results of a geomorphological study of the glacial relief of the Maramureş Mountains (Munţii Maramureşului, 1957 m) in the Eastern Carpathians, which is the northernmost mountain massif of Romania, located on the border with Ukraine. In the study area, which includes both the Romanian and Ukrainian sides of the massif, the characteristics of 42 glacial cirques are presented, and the extent and geometry of 31 glaciers present in the area during the Last Glacial Maximum (c. 20,000 years ago) are reconstructed. Forms of glacial relief are preserved in seven mountain groups of the Maramureş Mountains (Pop Ivan Marmaroski, Mezipotoki-Nieneska, Farcău-Mihailecu, Pietrosu Bardăului, Toroiaga, Yupanea and Chivchin Mountains).
Rezumat: Articolul dezbate rezultatele cercetărilor geomorfologice privind relieful glaciar din Munții Maramureșului (1957 m) din Carpații Orientali, cel mai nordic lanț muntos al României, situat la granița cu Ucraina. Zona asupra căreia s-a efectuat studiul cuprinde atât suprafața românească, cât și cea ucraineană a masivului și prezintă caracteristicile a 42 de circuri glaciare. Întinderea și forma a 31 de ghețari prezenți în regiunea de interes au fost redefinite în timpul ultimei glaciațiuni (în urmă cu aprox. 20.000 de ani). Formele reliefului glaciar s-au conservat în șapte grupe ale Munților Maramureșului (Pop Ivan, Mezipotoki-Nieneska, Farcău-Mihailecu, Pietrosu Bardăului, Toroiaga, Jupanea și Munții Chyvchyn).

Słowa kluczowe: rzeźba glacjalna, moreny, cyrki glacjalne, Góry Marmaroskie, Karpaty Wschodnie.
Key words: glacial landscape, moraines, glacial cirques, Maramureş Mountains, Eastern Carpathians.
Cuvinte-cheie: relief glaciar, morene, circuri glaciare, Munții Maramureșului, Carpații Orientali.