Jak informuje Wydawnictwo Libra, już na dniach ma ukazać się obszerna monografia prof. P. Magocsiego, pt. Pod osłoną gór, z podtytułem Dzieje Rusi Karpackiej i Karpatorusinów, w przekładzie Marka Króla. Nie wszyscy badacze Karpat podchodzą do określenia Karpatorusini z entuzjazmem. Tym bardziej warto znać co pisze najlepszy obecnie znawca tej tematyki. Trzydzieści rozdziałów zapowiada spory ładunek arcyciekawej treści.
Wydawnictwo swego czasu umożliwiło internautom wybór najlepszej okładki:
Oto ów spis treści:
Rozdział 1. Karpatorusini a Ruś Karpacka.
Geografia społeczno-gospodarcza
Geografia fizyczna
Życie codzienne Karpatorusinów.
Rozdział 2. Ruś Karpacka w czasach prehistorycznych
Najwcześniejsze siedliska ludzkie
Epoka żelaza i Celtowie
Cesarstwo Rzymskie i Dakowie
Rozdział 3. Słowianie oraz ich przybycie w Karpaty
Hunowie i wędrówka ludów.
Fetysz pochodzenia ludów
Słowianie a Ruś Karpacka
Biali Chorwaci i Awarowie
Rozdział 4. Kształtowanie państwowości w Europie Środkowej
Pax romana a Cesarstwo Bizantyjskie
Państwo Wielkomorawskie
Święci Cyryl/Konstantyn i Metody/Michał
Madziarzy i Węgry
Powstanie Polski
Ruś Kijowska
Rozdział 5. Ruś Karpacka do początku XVI stulecia
Kształtowanie się Królestwa Węgierskiego
Najazd mongolski i restrukturyzacja Węgier
Kolonizacja wołoska
Królowie, szlachta i wprowadzenie poddaństwa
Polska: struktura administracyjna i społeczno-gospodarcza
Upadek Konstantynopola i pogorszenie się sytuacji prawosławia
Rozdział 6. Reformacja, kontrreformacja i Ruś Karpacka
Imperium Osmańskie w Europie Środkowej
Protestancka reformacja
Katolicka kontrreformacja
Polska i unia kościelna
Siedmiogród i unia kościelna na Węgrzech
Rozdział 7. Odrodzenie Monarchii Habsburgów na Rusi Karpackiej
Powstanie Rakoczego
Przeobrażenia na Rusi Karpackiej pod wpływem Austrii Habsburgów
Rusini Wojwodińscy z Baczki i Sremu
Polska i Łemkowszczyzna
Rozdział 8. Reformy Habsburgów oraz ich wpływ na Karpatorusinów
Reformy Marii Teresy i Józefa II
Unici / grekokatolicy a oświecenie na Rusi Karpackiej
Karpatorusini stają się ludem historycznym
Rozdział 9. Rewolucja 1848 roku i przebudzenie narodowe Karpatorusinów
Wielokulturowe Cesarstwo Austrii
Nacjonalizm na Węgrzech
Rewolucja na ziemiach austriackich i na Węgrzech
Karpatorusińskie przebudzenie narodowe: polityka
Karpatorusińskie przebudzenie narodowe: kultura
Rozdział 10. Ruś Karpacka w Austro-Węgrzech (1868–1914)
Dualistyczna monarchia i parlamentaryzm austriacki
W poszukiwaniu ruskiej tożsamości narodowej
Przebudzenie narodowe na Łemkowszczyźnie
Węgry i polityka madziaryzacji
Karpatorusini i kwestia narodowego przetrwania
Procesy społeczno-gospodarcze
Rozdział 11. Diaspory karpatorusińskie przed I wojną światową
Migracja do Sremu, Banatu i Baczki
Emigracja do Stanów Zjednoczonych
Religijne i świeckie organizacje rusińskie w Ameryce
Odrzuceni grekokatolicy i „powrót” do prawosławia
Rusini stają się Ugrorusinami, Rosjanami lub Ukraińcami
Amerykanie pochodzenia rusińskiego a polityka międzynarodowa
Rozdział 12. Ruś Karpacka podczas I wojny światowej (1914–1918)
Koniec cywilizowanej Europy
I wojna światowa na Rusi Karpackiej
Wojna z karpatorusińską ludnością cywilną
Apogeum madziaryzacji
Rozdział 13. Kres dawnego i narodziny nowego ładu (1918–1919)
Samostanowienie narodowe a rewolucja socjalistyczna
Mobilizacja polityczna Amerykanów pochodzenia rusińskiego
Mobilizacja polityczna w karpatorusińskiej ojczyźnie
Węgierska autonomiczna Ruska Kraina
Opcja ukraińska
Karpatorusini na arenie międzynarodowej
Rozdział 14. Ruś Podkarpacka w Czechosłowacji międzywojennej (1919–1938)
Czechosłowacja a „Rusini na południe od Karpat”
Kwestia granic i autonomii
Węgierska irredenta
Życie polityczne
Procesy społeczno-gospodarcze
Szkolnictwo i kultura
Kościoły i kwestie religijne
Kwestie narodowościowe i językowe
Rozdział 15. Preszowszczyzna w Słowacji międzywojennej (1919–1938)
Granice, szkoły i spisy ludności
Karpatorusini a Słowacy
Procesy społeczno-gospodarcze
Szkolnictwo
Kwestia religijna
Kwestia narodowościowa a procesy kulturowe
Rozdział 16. Łemkowszczyzna w dwudziestoleciu międzywojennnym w Polsce (1918–1939)
Polska i problem ukraiński, a Łemkowszczyzna
Sytuacja społeczno-gospodarcza Rusinów z Łemkowszczyzny
Działalność religijna i społeczna
Przebudzenie narodowe Rusinów z Łemkowszczyzny
Rozdział 17. Diaspory karpatorusińskie w okresie międzywojennym (1918–1939)
Rumunia i Węgry
Jugosławia – Wojwodina
Stany Zjednoczone
Rozdział 18. Inne narody na Rusi Podkarpackiej w dwudziestoleciu międzywojennym
Madziarzy
Żydzi
Niemcy
Rumuni, Słowacy i Romowie
Rosjanie, Ukraińcy i Czesi
Rozdział 19. Autonomiczna Ruś Podkarpacka i Karpato-Ukraina (1938–1939)
Walka o autonomię w okresie międzywojennym
Nazistowskie Niemcy i układ monachijski
Autonomiczna Ruś Podkarpacka
Od Rusi Podkarpackiej do Karpato-Ukrainy
Alternatywy dla ukraińskiej orientacji narodowej
Droga Karpato-Ukrainy do „niepodległości”
Rozdział 20. Ruś Karpacka podczas II wojny światowej (1939–1944)
Nazistowskie Niemcy i nowy ład europejski
Łemkowszczyzna w granicach nazistowskich Niemiec
Karpatorusini w państwie słowackim
Ruś Podkarpacka pod węgierskimi rządami
Apogeum rozwoju rusińskiej orientacji narodowej
Opozycja wobec węgierskich rządów
Rozdział 21. Ruś Karpacka w okresie przejściowym (1944–1945)
Armia Czerwona i ukraińska partyzantka nacjonalistyczna
Amerykanie pochodzenia rusińskiego i łemkowskiego wobec wojny w Europie
„Wyzwolenie” Rusi Podkarpackiej przez Sowietów
Ukraina Zakarpacka i „ponowne zjednoczenie”
Czechosłowacja ulega sowieckiej hegemonii
Nowa Polska i pierwsza faza deportacji Łemków
Rozdział 22. Ruś Podkarpacka / Zakarpacie w Związku Sowieckim (1945–1991)
Ruś Podkarpacka staje się sowieckim Zakarpaciem
Sowiecki model społeczno-polityczny
Przymusowa kolektywizacja oraz industrializacja
Nowe narody Zakarpacia
Rewizja przeszłości i rozliczenia z „wrogami ludu”
Zniszczenie Kościoła greckokatolickiego
Nowe sowieckie społeczeństwo Zakarpacia
Rozdział 23. Preszowszczyzna w powojennej, komunistycznej Czechosłowacji (1945–1989)
Powojenna polityka: Ukraińska Rada Narodowa
Wymiany ludności a UPA
Komunistyczna Czechosłowacja według sowieckiego wzorca
Ukrainizacja Karpatorusinów
Praska wiosna i przebudzenie Karpatorusinów
Konsolidacja polityczna w stylu sowieckim i reukrainizacja
Osiągnięcia społeczno-gospodarcze i asymilacja narodowa
Rozdział 24. Łemkowszczyzna i Łemkowie w PRL (1945–1989)
Polska odbudowana i przebudowana
Deportacja Łemków: faza druga
Łemkowie: grekokatolicy a prawosławni
Łemkowie jako Ukraińcy
Rozdział 25. Dawne i nowe diaspory karpatorusińskie (1945–1989)
Sowiecka Ukraina (Galicja Wschodnia i Wołyń)
Czechosłowacja (Czechy i Morawy)
Rumunia (regiony Banat i Marmarosz)
Jugosławia (Wojwodina i Srem)
Stany Zjednoczone
Rozdział 26. Rewolucje 1989 roku
Transformacja i upadek Związku Sowieckiego
Koniec rządów komunistycznych w Europie Środkowej
Karpatorusini ponownie potwierdzają swoje istnienie
Jeden naród ponad granicami
Powrót kwestii autonomii
Rozdział 27. Postkomunistyczne Zakarpacie – Ukraina
Niespełnione oczekiwania polityczne
„Kwestia rusińska” na Ukrainie
Karpatorusini w kontekście międzynarodowym
Realia społeczno-gospodarcze
Ruch narodowy – przegrany czy niedokończony?
Tradycyjne religie a kultura świecka
Rozdział 28. Postkomunistyczna Preszowszyzna i Łemkowszczyzna – Słowacja i Polska
Czechosłowacka „aksamitna rewolucja”
Spisy powszechne potwierdzają istnienie narodowości
Niepodległa Słowacja a Unia Europejska
Karpatorusini z Preszowszczyzny potwierdzają swoje istnienie
Kościół greckokatolicki: siła pozytywna czy negatywna?
Deklarowana narodowość a asymilacja
Polska: trzy społeczności łemkowskie
Łemkowie – Rusini czy Ukraińcy?
Atrakcyjność polonizacji
Rozdział 29. Inne społeczności karpatorusińskie po rewolucjach 1989 roku
Ukraina
Republika Czeska
Węgry
Rumunia
Jugoslawia – Serbia i Chorwacja
Stany Zjednoczone
Kanada
Rozdział 30. Ruś Karpacka – kraina istniejąca czy wyimaginowana?
Ruś Karpacka: rzeczywistość czy idea?
Ruś Karpacka poza Rusią Karpacką
Wrogowie jako przyjaciele
Ruch kobiet i ludzi młodych
Edukacja a narodowa wiara w siebie