With Their Backs to the Mountains

Biblioteka Stowarzyszenia „Res Carpathica” otrzymała na Nowy Rok 2022 piękny dar – książkę pt. With Their Backs to the Mountains od jej Autora, prof. Paula Roberta Magocsi’ego (University of Toronto). Ta monumentalna praca (ponad 500 stron) poświęcona Rusi Karpackiej i jej mieszkańcom, wydana przez Central European University Press, Budapest-New York 2015 (reprinty w 2016 i 2017 r.), ma się – według zapowiedzi – niebawem ukazać w polskim tłumaczeniu.

Szanowny Panie Profesorze, z pięknym podziękowaniem łączymy najlepsze karpackie pozdrowienie. Zarząd i Członkowie Stowarzyszenia „Res Carpathica”

Tytułem swoistego komentarza do angielskojęzycznego wydania With Their Backs to the Mountains przytaczamy poniżej fragment dotyczący samego rozgraniczenia obszaru Rusi Karpackiej z materiału recenzyjnego prof. Tomasza Stryjka [First Nation Europy Środkowej? Historia i współczesność Rusi Karapckiej w ujęciu Paula Roberta Magocsiego, „Kwartalnik Historyczny”, R. CXXIV, 2017, nr 4, s. 788]: „W ujęciu Magocsiego terytorium Rusi Karpackiej rozciąga się na przestrzeni 375 km od środkowego Popradu w granicach Słowacji i Polski do rzeki Ruskova (dopływu Vişeu, a następnie północnej Cisy) w Rumunii, w większości po południowej stronie głównego grzbietu Karpat, a po północnej — na obszarze Łemkowszczyzny w Beskidzie Niskim i Bieszczadach Zachodnich. Granice Rusi Karpackiej wyznaczył Magocsi w trzech czwartych długości zgodnie z linią podziału między kulturą ludności wschodniosłowiańskiej zamieszkującej góry i pogórza, a kulturami ludności romańskiej (Rumuni) i ugrofińskiej (Węgrzy) na południu oraz ludności zachodniosłowiańskiej na południowym zachodzie (Słowacy) i północy (Polacy), w obu ostatnich przypadkach z reguły katolickiej. Odnośnie do pozostałej, około jednej czwartej jej granic, położonych na północnym wschodzie, Autor przyjął nie zasadę różnic etnicznych (język ukraiński i język Rusinów wykazują duże podobieństwa i są zaliczane do grupy języków wschodniosłowiańskich) i wyznaniowych (tutejsza ludność, tak jak ludność Ukrainy, jest wyznania prawosławnego lub greckokatolickiego), lecz wododziału między zlewiskami Dniestru i Dunaju biegnącego głównym grzbietem gór od przełęczy Użockiej po źródła najbardziej wschodnich dopływów górnej Cisy. Oznacza to, iż w zakres Rusi Karpackiej u Magocsiego nie wchodzą północno-wschodnie stoki gór zamieszkałe przez Bojków w Bieszczadach Wschodnich i Gorganach oraz Hucułów w Czarnohorze. Włączenie Łemków oraz niewłączenie Bojków i Hucułów uzasadnia on większą intensywnością kontaktów utrzymywanych w przeszłości między pierwszymi z nich a słowackimi Rusinami niż drugimi i trzecimi a ludnością południowych stoków gór od Użhorodu po Jasynię. Różnicę tę tłumaczy dostępnością komunikacyjną: na Łemkowszczyźnie przełęcze karpackie sięgają wysokości jedynie 500–700 m n.p.m., podczas gdy dalej na wschodzie dochodzą do poziomu 800–1100 m n.p.m. Wydaje się, że argument o większej wzajemnej izolacji ludności zamieszkującej po obu stronach głównego grzbietu gór w Karpatach Wschodnich niż w Beskidzie Niskim oddaje stan faktyczny, ale tylko do powstania nowoczesnych środków komunikacji w późnym XIX w.”.